Maya -taal

De Maya -taal wordt nog steeds gesproken in Yucatan, Campeche en Quintana Roo (Mexico), en regio's van Guatemala en Belize. De afbeelding toont een oude rotstekeningen met het Maya -schrijfsysteem. Luiken

Wat is de Maya -taal?

De Maya -taal Het is een taal van de Linguïstische familie Mayense, die nog steeds wordt gesproken in het zuidoosten van Mexico en andere landen in Midden -Amerika (de Mexicaanse staten Yucatán, Quintana Roo en Campeche, en in regio's Guatemala en Belize). Het wordt ook gedefinieerd als Yucatecan.

Binnen de Mayenses -talen is de Yucatecan of Peninsular Maya, zoals taalkundigen het noemen, de meest voorkomende taal van vandaag, met ongeveer 800.000 sprekers, en is de tweede meest gesproken inheemse taal in Mexico.

Oorsprong en geschiedenis van de Maya -taal

De Maya-taal behoort tot de Maya-taalfamilie, verdeeld in twee subgroepen: de Mopán-iTezá en de Yucatecan-Lacandón. De Yucatecan Maya maakt deel uit van de laatste. De taal komt uit een taal met een leeftijd van ongeveer 5.000 jaar, wat de protomaya -taal wordt genoemd, waaruit de daaropvolgende Maya -talen zouden afleiden.

De eerste sprekers van dit protomay.600 jaar a.C.)).

Ze vestigden zich in het gebied en creëerden een complex systeem van hiërogliefen en numerieke symbolen, het Maya -schrijven, waarmee ze hun geweldige technologische vooruitgang hebben ingesteld.

Tussen 200 en 800 D.C. Ze ervoeren grote vooruitgang en begonnen zich meer te verspreiden naar het noorden en oosten, en tijdens de twaalfde en dertiende eeuw een competitie, de Mayapán League, een coalitie die drie zeer belangrijke centra integreerde: Uxmal, Chichen-Tzzá en Mayapán.

Ze hadden een vredesperiode waarin mensen kalm leefden en er waren grote artistieke en intellectuele uitdrukkingen. Tot de oorlog kwam, stopte het culturele proces. Al voor de vijftiende eeuw verspreidden de Maya -tolteken zich vanwege hun ineenstorting.

Contact met de eerste Spaanse veroveraars in de eerste decennia van de 16e eeuw leidde ertoe dat religieuze zendelingen niet alleen de taal leren als een instrument van evangelisatie, maar om het te transformeren.

Dit proces staat bekend als "reductie". Ze vertaalden talloze religieuze teksten naar deze verminderde Maya en bedachten neologismen (nieuwe woorden) om uit te leggen in Maya -katholieke concepten gerelateerd aan God en religie.

Daarom hebben de Yucatecan Maya belangrijke veranderingen ondervonden met betrekking tot de taal die de veroveraars in de 16e eeuw hebben ontdekt. Geschriften worden bewaard in verminderde Maya, die het Romeinse alfabet gebruikte, gemaakt door Maya -notarissen, tussen 1557 en 1851.

Momenteel onderscheidt zich tussen de Jach Maya, de originele, pure taal, van de oude Maya, en de Xe'ek maya, dat is de moderne taal, zoals vandaag gesproken.

Sinds de komst van de veroveraars is er een rijke uitwisseling geweest tussen Spaans en Yucateco, waaronder geluiden en woorden. Sommige woorden die onze taal van Mayan Fuentes hebben bereikt, zijn onder andere Cachito, Cameche, Cocoa en Patatús.

Kan u van dienst zijn: Américo Castro: Biografie, bijdragen en werken

Maya -taalkenmerken

• Heeft geen passieve stem.
• De meest gebruikte grammaticale structuur is werkwoord-subject-predicaat of werkwoord-predicaat-subject, dat het onderscheidt van de overgrote meerderheid van de talen van de wereld, die de voorkeur geven.
• Maakt onderscheid tussen lange en korte klinkers.
• De medeklinkergeluiden van Type T, K, Q, die het moeilijk maken om uit te spreken voor moedertaalsprekers van westerse talen in overvloed.
• Het ontbreekt de medeklinkers D, G, R en F.
• Vóór de Spaanse verovering gebruikten de Maya hiërogliefen om in hun taal te schrijven. Maar zodra de westerse cultuur werd opgelegd, begonnen ze de Romeinse alfabet met 24 -persen te gebruiken.

Maya -taal

Zich verdragen: Pruim, pruimen.

Aklax: Dwerg.

Alab Óol: Vertrouwen; bouwen op.

Bak ': Vlees.

Bak'el iit: Nalga.

Balak: Rollen.

Cháach: Grijpen, vangen, inschakelen.

Chaajal: Kietelen; kietelen.

Chapat: Ciepiés.

Eek ': Star, Lucero, Astro.

Eek'joch'e'en: Nacht, 's nachts.

Ich: Oog.

Hahalki: Lucio, glanzend, glad, glad.

Kanan: Pas op, bewaar.

De J: Slaan.

NAJ: Thuis.

Nak Óol: Bonzen, walging, verveling.

Pak ': Muur.

Payal Chi ': Bid, gebed tot God of de heren van de Montes: bid, bid.

Sajak: Angst; wees bang.

Gedichten in de Maya -taal

Gedicht 1

Ch'o lu'um ya'ax ka'an

Kin Suut Tin Wopch,

kin t'aaniko'ob love'ob

Ku Taalo'ob tin WIKNAL je'EX K'A'ASAJILO'OBE '.

ku xíimbaltiko'ob in k'abo'ob

yétele 'ku je'elello'ob ti' ik't'Aanil

A'alan tuumes chiich.

In t'aane '

ku ya'axbejsikubáaj

Ti 'Wóolkababil.

Kin Paktik Pak'o'ob,

ku táats 'manesiko'ob in ch'e'ench'ekili'

Yétele 'Kin Tukul Tukul Tukul

Yáanal ti 'le chan bo'oyila'.

Sajbe'ensilen

jij 'le paakatilo'ob

ku na'aklo'ob

te 'tsurun ka'an

ch'enebilo'obo '.

Tumes le ch'o múunyalo'obo '

layli 'ya'axtaklu'umo'obe'

Yétele 'layli' u ka'an-lu'umil

Suuk Ak Pe'echa'atik Xano '.

Ka'alikil túune ',

Chéen yaan k'iine 'ku lúubul aak'ab

Je'ebix u ak'alja'i ti 'máank'iinalo'ob

táan u bulko'ob u saatlilo'ob

In Wíinklile '.

Kin Suut Tin Wóol

Yétele 'Kin Wilik K'aan Aamo'ob

ti 'u jóonbejil

u xma'juumi 'in k'aabo'ob,

Ku Jéenantkuba'ob tu ASEB Ka'anli '

je 'je jo'oti'its' in mooyilo'ob.

U noli '

Ti'u gezien nooli 'uuch ka'ache',

Ku Jo'ojo'oktikten

u yaj oolil paakatilo'ob

Bey wa mix ba'al ku yuuchle '

Yétele 'ku ka'ajers'kunsik

U asab na'ani 'súutukilo'ob

ich u jo'ojo'olilo'ob oot'el

tu'ux ka'aja'anen tu yéetel bejla'e '.

Senkech Naachil

jij 'le k'áana',

Kin Wajal

ich u de mijne'anxuul wayak'o'oB

Ti 'chiich

ku jach ji'iji'it'iK

u ch'i'iBalilo'ob k'aan amo'ob

ti 'ak

Ka'an

Lu'um

Lu'um

Ka'an.

(Vertaling: Land Azul Green Sky)

Keer terug naar mijn huis,

Ik bel spinnen

En ze komen naar mij toe als herinneringen.

Ze reizen met mijn handen

En ze stoppen bij elke poëzie

Grootmoeder uitgesproken.

Mijn stem

Het kruist

Naar het universum.

Ik kijk naar de muren,

Ze kruisen mijn stilte

En ik denk aan ons

Onder deze kleine schaduw.

ik ben bang voor

het uiterlijk

Ze gaan omhoog

Tot het oneindige

van de ramen.

Omdat de blauwe wolken

Ze zien altijd landen

En het is dezelfde lucht-aarde

We stappen meestal op.

En soms,

Soms valt de nacht

Kan u van dienst zijn: verbale analogie

Als een rivier van de keren

die de verlorenen overspoelen

van mijn lichaam.

Ik kom terug naar de realiteit

en ik vind spinnenwebben

In elke groove

van mijn afstemmingshanden,

Ze botsen bovenaan

van mijn vijf hoeken.

Opa

Meer grootvader op dat moment

Het begint

De stilzwijgende uiterlijk

alsof er niets was gebeurd

en hoogtepunten

de tweede meest afwezige

Onder de poriën

dat ik er nu in leef.

Voorbij

van deze hangmat,

wakker

In oneindige dromen

van de grootmoeder

dat weeft en weeft

Het voorouderlijke web

van ons

land

Schat

Schat

land.

Gedicht 2

Ik't'Aan

Ba'axten kin wa'alik

Mina'an k'aayt'aano'ob,

wa tin wilik ch'uylik je '

Che'obi '.

Ba'axten kin wa'alik

Mina'an ik't'aano'ob,

wa tin wilik u ch'áajal ti 'u mayja'il

Cháako'obi '.

Ba'axten kin wa'alik

Mina'an ki'ki't'Aano'ob,

wa tin wilik k'aaxli 'ti' u yaak '

aak'o'obi '.

Jij 'Che'ob Kin Lechik

u noj ka'ani 'pirinsUut in wolis t'aano'ob.

Jij ch'aajil mayja 'cháako'ob kin ch'ajik

U juum in t'aano'ob.

Je yak 'aak'o'ob kin aak'k'axtik

u yóol in t'aano'ob.

Tu'ux yanech wa ma '

Je xuul in t'aano'obi '.

Tu'ux yanech wa ma '

je jáanpik'e'enil a t'aano'obi '.

Wey Yanech Bakan T'uchlikech

ichi 'u yaal in k'abo'obe'.

T'aanen tu k'ab

Che '.

Stem k'ayt'anen tu ch'aaji '

Cháak.

Stem ki'ki't'anen tu yaak '

aak '

Yétele

Naar T'aan.

Bey túun uuuchik tot je'epajal tin tuukula ',

Bey Túun Anchajik A Ki 'moveskabáaj

k'ayt'aanil, ik't'Aanil, ki'ki't'Aanil.

Ta cha'aj

u tóop'ol k t'aan

Je t'aanil u chi '

In T'aan.

(Vertaling: poëzie)

Waarom zeg ik

dat er geen poëzie is

Als ik haar zie in de bladeren van de

bomen.

Waarom zeg ik

dat er geen poëzie is

Als ik haar zie druppelen in de zuiverheid van de

regen.

Waarom zeg ik

dat er geen poëzie is

Als ik haar zie gebonden in de taal van de

Bejucos.

In de bladeren van de bomen die ik hang

De galactische spiraal van mijn woorden.

In de zuiverheid van druppel regen

Het geluid van mijn woorden.

In de tong van de Bejucos ato

De nakomelingen van mijn woorden.

Waar ben je

Aan het einde van mijn woorden.

Waar ben je

In de oneindigheid van uw woorden.

Maar als je hier bent, stop

Onder de kinderen van mijn handen.

Omdat ik poëzie ben in de takken van

boom.

Omdat ik poëzie ben in het druipen van de

regen.

Omdat ik poëzie ben in de taal van

Bejuco

En ik ben vers versers op de kust Boca

van uw woord.

Dit is hoe je in mijn gedachten bloeide,

Dit is hoe je jezelf graag root

Poëzie, poëzie, poëzie.

Omdat je bent weggegaan

die ons woord ontspruiten

In het woord mond

van mijn woord.

Gedicht 3

Xooch '

Dzok u k'uchul xooch '.

Je mot'ubal yo 'koot.

T'uubul tu túukul.

Máax Ken u tomojchi't

ua mix maak ku k'in ti'e kaaja.

U Xla 'Báakel Maakobe Chen Ka Maanakoob.

Ik ujé je boonik u muknaloobe ch'een k'aax

dzok u kaajal u luuk'u tumén lóobil.

Xooch'e

Tu xuxubtik u k'ayil kuxtal.

Tumén ma 'u k'aat u k'ay u kíimil.

(Vertaling: De uil)

Het kan u van dienst zijn: onderwerpen voor monografieën voor banen en tentoonstellingen

De uil arriveert.

Word gehurkt aan de muur.

Mediteren.

Wat de dood moet worden aangekondigd

Als niemand in deze stad woont.

De fossielen van de mensen

Transmark overal.

De maan schildert de graven van het veld

dat is begonnen met het kauwen van de wiet.

De uil

repeteer een lied tot leven.

Hij weigert zijn eigen dood te voorspellen.

Gedicht 4

Taan een prullenbak

In Wojel Ta Bin, Mixbik'in Hisunakech,

Ma'alob Xen Ta Beel, min tuklil in K'áastikech,

In Dzíibolale ', Ka'a Anchak Máax Yakuntikech,

wa le ka tuklil, you te'e ku binitiktech.

*

Ma'tuklil tyo'lal, wa kin p'áatal tin juunal,

Kex Mixmáak Yantenn, Ka'a Páatak of Náayskinwóol,

ma 'táan u páajal, in k'at-óoltik u laak' ba'al,

Xi iktech ma'alobil x-ch'úupal ki'imakchak a wóol.

*

Kex túun yajtin wóol, tyo'lal tun tan a p'atken

ma 'tin tuklaje', wa bey ken a beetiten,

Tyo'lal ootzilen, leebeetik ma 'yakuntken,

wa túun ta bine ', meng u SUUT A WICH TI' TEN.

*

In k'áat-óolale ', xi'iktech yéeten ya'ab utzil,

tin wicho'obe 'táan u yalkab u ja'il,

Tyo'lal mixbik'in bin hisunaken in Wilech,

Tu xu'Upul in wiik ', je bin xan in Kuxalil.

*

Teche 'Táan Bin. Tene'kin p'áatal.

(Vertaling: je gaat)

Ik weet dat je weggaat en dat je niet terugkeert.

Ja, je pad gaat verder, dat ik je niet zal tegenhouden.

Ik hoop dat er mensen zijn die van je houden,

Als dat ontbreekt.

*

Denk niet dat ik alleen ben

Ik zal niemand hebben om me te troosten.

Wat kan ik je nog meer wensen?

Dat het goed met je gaat, dat je blij bent.

*

Ik heb pijn gedaan om weg te komen,

Nou, ik heb hier nooit aan gedacht.

Als je voor mijn armoede gaat,

Kijk niet eens naar me, kom terug.

*

Maar ik wens dat je het goed doet.

Tranen lopen nu in deze ogen

dat ze je nooit meer zullen zien.

De lucht raakt op met mijn leven.

*

Je vertrekt, ik blijf.

Begeleidingen in de Maya -taal

1

Juntúul wa'ala'an máak sásamal tu sololankil, u paach.

Altijd staan. En dag na dag vertrekt je huid.

Antwoord: Chakaj / De mulatstick.

2

Bak 'u ts'u' che'il u wíinklil.

Van geretecteerd vlees. Hout voor en achter.

Antwoord: Zo / De kippenhok.

3

Wi'ij tu jalk'esa'al, na'aj tu jáala'al.

Hongerig ze dragen het. Volledig brengen ze het laden.

Antwoord: Ch'óoy / De emmer.

4

Ch 'ujuk in k'aaba'. Kin ch'ujulkinsik u kuxtal le maako'obo.

Zoet is mijn naam. En het leven van de mens zoet maken.

Antwoord: Kaab / Honing.

5

Yeetel leti'e kayantaaj. Yeetel leti'e ka t'aan. Yeetel leti'e ka kanik payal chi '. Tak ka jaaya '. Ba'axi?

Met haar leef je, met haar spreek je, met haar leer je bidden en geeuwen. Wat is?

Antwoord: Chi ' / mond.

Referenties

1. (s/f). De Maya -taal. Geoetcyclopedia. Ontleend aan Geoetencyclopedia.com.
2. (s/f). Maya -woorden. Het grote museum van de Maya -wereld van Mérida. Genomen van Granmuseodelmundomaya.com.mx.
3. Brito May, D.L. (2021). Gedichten in Maya en Spaans. Andere dialogen. Het College van Mexico. Ontleend aan trosdialogos.Colmex.mx.
4. De la garza, m. En recinos, naar. (1980). Maya -literatuur. Caracas: Ayacucho Library.
5. Munro, s.EN. (2001). De Maya -taal. Karavelle. Cahiers du Monde Hispanique et Luso-Brésilien. Nr. 76-77. PP. 85-94.